Εγώ δεν θέλω να κάνω πολύ μεγάλη παρέμβαση, γιατί δεν ήμουν κι από την αρχή, αλλά ήθελα, μιας και βρίσκονται εδώ τα στελέχη από την διαχειριστική μονάδα του “LIFE”, να πω κάποια πράγματα τα οποία ίσως να βοηθούν και τη συζήτηση.
Έχω την αίσθηση ότι το “LIFE”, μέχρι τώρα, είχε έναν προσανατολισμό μόνο στα ζητήματα της περιβαλλοντικής καινοτομίας και της εφαρμογής της περιβαλλοντικής καινοτομίας. Πολλές φορές, όμως, από προσωπική μου εμπειρία, σας λέω ότι είχε καταλήξει να είναι ένα πρόγραμμα ενδιάμεσων γραφείων, τα οποία, μάλιστα, είχαν και πολύ μεγάλη επιτυχία στην κατάκτηση των προγραμμάτων. Πολλές φορές, δηλαδή, οι ενδιάμεσοι διαχειριστές, όχι των παραγωγών της περιβαλλοντικής καινοτομίας, διαχειρίζονταν πολύ μεγάλο κομμάτι του προϋπολογισμού του έργου και πολλές φορές δεν υπήρχε το λεγόμενο scale up των περιβαλλοντικών επενδύσεων κι αυτό το είχε εντοπίσει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα λέω όλα αυτά επειδή συμμετείχα και στο σχεδιασμό του νέου LIFE και στο επίπεδο του Κοινοβουλίου και επειδή είχα και την ευθύνη τουλάχιστον τεσσάρων προγραμμάτων LIFE στο παρελθόν ως project manager, αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι να επιλέγουμε τα προγράμματα τα οποία παρεμβαίνουν στη λειτουργία της κοινωνίας και της οικονομίας και δυστυχώς, μέχρι τώρα έχω εντοπίσει και στο πρόγραμμα αυτό να συμβαίνει αυτό που συμβαίνει και στα περισσότερα ευρωπαϊκά προγράμματα δηλαδή να περνάμε μια πολύ καλή περίοδο τις μισές φορές διαχείρισης μιας καλής περιβαλλοντικής καινοτομίας η οποία όμως μετά το τέλος του προγράμματος να μην μένει στη ζωή να μην μένει στην οικονομία να μην μένει στην κοινωνία και τις άλλες μισές τουλάχιστον περιπτώσεις κάνουμε ένα έργο που δεν είναι πραγματικό διαχειριζόμαστε χαρτιά να το πω έτσι, τα οποία δημιουργούν βέβαια εισόδημα σε κάποιους επιστήμονες αλλά αυτό και αν δεν είναι αποτελεσματικό για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
Το ζήτημα λοιπόν ήταν πως θα μπορούσε το LIFE να ανακαλύψει και εμείς τουλάχιστον να βοηθήσουμε ώστε να ανακαλύψουμε προγράμματα και παρεμβάσεις οι οποίες θα μείνουν και θα πολλαπλασιαστούν δηλαδή πχ δεν μπορούμε να λύσουμε με συμβατικό τρόπο κάποιο θέμα διαχείρισης στερεών αποβλήτων αλλά μπορούμε να σπείρουμε ουσιαστικά να δημιουργήσουμε ένα πρότυπο το οποίο θα πολλαπλασιαστεί. Γι’ αυτό θα έλεγα ότι πρέπει να βρούμε τρόπους και στο επίπεδο της αξιολόγησης και της παρακολούθησης έτσι ώστε ο ρόλος των ενδιάμεσων που δεν είναι τεχνογνώστες όσο είναι δυνατόν να περιορίζεται και να μην πολλαπλασιάζεται γιατί δημιουργούν ένα μη παραγωγικό κόστος να το πω έτσι στο πρόγραμμα και από την άλλη μεριά να επιδοτείται ή να επιχορηγείται με κριτήρια αν θέλετε αξιολόγησης η καινοτομία ή η επένδυση που μπορεί να πολλαπλασιαστεί στην Ελλάδα κατ’ αρχήν, εγώ θα έλεγα ότι συνολικά στην Ευρώπη γιατί το πρόγραμμα είναι του ευρωπαϊκού χώρου δεν είναι μόνο της ελληνικής τεχνολογικής καινοτομίας.
Δεν ξέρω αν όλα αυτά έχουν πολύ μεγάλη σχέση με τη συζήτηση που κάνατε γιατί είναι πολύ πιο συγκεκριμένα επί της εφαρμογής των προγραμμάτων. Θα έλεγα επίσης ότι στο επίπεδο της αξιολόγησης μια άλλη σκέψη το οποίο μπαίνει στα προγράμματα αλλά δεν ξέρω πόσο μπαίνει στην πραγματικότητα της διαχείρισης των προγραμμάτων είναι το θέμα της κλιματικής αλλαγής. Έχει μπει στους τίτλους του προγράμματος. Το ζήτημα είναι πόσο μπορεί κανείς να το ποσοτικοποιήσει στο επίπεδο των κριτηρίων του προγράμματος δηλαδή να συμπεριληφθεί ως κριτήριο αποτελεσματικότητας οποιασδήποτε περιβαλλοντικής καινοτομίας ή επίπτωσης στην κλιματική αλλαγή. Έτσι η συζήτηση πχ για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων λέω ένα παράδειγμα ή υγρών αποβλήτων γίνεται τελείως διαφορετική γιατί όλα τα συστήματα της περιβαλλοντικής καινοτομίας έχουν επίπτωση ή μη επίπτωση στο επίπεδο της κλιματικής αλλαγής. Αν δεν γίνεται αξιολόγηση του συνολικού κόστους και του συνολικού αποτυπώματος δεν νομίζω ότι παράγουμε πλέον περιβαλλοντική καινοτομία.
Δυστυχώς ένα μεγάλο κομμάτι της περιβαλλοντικής τεχνολογίας συνεχίζει και εξελίσσεται χωρίς να λαμβάνει υπόψη την κλιματική αλλαγή όχι γιατί υπάρχει διχογνωμία επιστημονική σχετικά με το αν είναι πραγματικό ή όχι το φαινόμενο και το πρόβλημα όμως δυστυχώς υπάρχει μια αδράνεια στον επιστημονικό και τον παραγωγικό χώρο.
Νομίζω ότι αυτά εσείς και το LIFE ως εργαλείο σχεδιασμού περιβαλλοντικής πολιτικής προβλέποντας τα προβλήματα θα πρέπει να το εισάγει από τώρα ακόμα και αν φαίνεται αν θέλετε λίγο καταδικαστικό για κάποιους ίσως και ερευνητές και πανεπιστημιακούς δικούς μας που έχουν μείνει λίγο στην προηγούμενη εποχή.
Τέλος, αυτό που νομίζω ότι αξίζει να καταθέσω ως συμπέρασμα είναι ότι οι καλύτερες περιβαλλοντικές καινοτομίες δεν ήταν αυτές που είχαν σκληρό engineering αλλά ήταν αυτές που αλλάξαν την κοινωνική ή την οικονομική λειτουργία ενός τόπου. Όταν πχ προχωρήσαμε σε μια συμφωνία για τη διαχείριση του νερού σε επίπεδο υδατικής λεκάνης και αυτό άλλαξε τη στάση όλων των παραγωγών αλλά και όλων των εκπαιδευτικών δηλαδή και οι αγρότες αλλά και οι εκπαιδευτικοί λέω δύο παραδείγματα χωρίς να αφήνω απέξω τις άλλες κοινωνικές ομάδες αυτό στην περιοχή έμεινε. Έχουν περάσει από εκείνο το πρόγραμμα τουλάχιστον δώδεκα χρόνια από τη λήξη του αλλά ακόμα η κοινωνία και οι παραγωγοί αναφέρονται σε αυτό. Το θεωρούν ως μια βασική κοινωνική συνθήκη.
Θα έλεγα λοιπόν ότι θα πρέπει στους δείκτες αξιολόγησης να βάλουμε και την κοινωνική λειτουργία δεν τη λέω κοινωνική μηχανική δεν είναι σωστό αλλά καταλαβαίνετε τι εννοώ δεν είναι μόνο το σκληρό engineering ή σκληρή επιστήμη καινοτομία αυτό που αλλάζει τη λειτουργία της κοινωνίας και της οικονομίας είναι περισσότερο καινοτόμο και σίγουρα περισσότερο αποτελεσματικό. Ευχαριστώ πολύ.