Κύριε Υπουργέ, κ. Γενικέ Γραμματέα, αγαπητοί συνάδελφοι, είναι γεγονός ότι μέσα στο χρόνο που έχουμε διαθέσιμο για τη συζήτηση στην Επιτροπή είναι πρακτικά αδύνατον να εξαντλήσουμε όλα τα ζητήματα των στερεών αποβλήτων, όμως μπορούμε να ξεκινήσουμε λέγοντας ότι τα απορρίμματα μάλλον αποτελούν το σημαντικότερο πρόβλημα περιβάλλοντος της χώρας μας. Στους υπόλοιπους τομείς έχουν γίνει κάποια βήματα, αλλά δυστυχώς τα βήματα καθυστερούν και το τελευταίο παράδειγμα της πυρκαγιάς στην ευρύτερη Δυτική Αττική μας υπενθυμίζει ότι μάλλον έχουμε μείνει πάρα πολύ πίσω και μάλλον είμαστε ακόμα στο μεσαίωνα διαχείρισης στερεών αποβλήτων.
Από αυτή την πλευρά λοιπόν θεωρώ ότι οι αλλαγές οι οποίες γίνονται στο επίπεδο στρατηγικής στον εθνικό σχεδιασμό ο οποίος έχει υποβληθεί προς διαβούλευση, αλλάζουν ριζικά το τοπίο και δημιουργούν σε όλους μας πάρα πολύ μεγάλες ευθύνες. Γιατί οι αλλαγές αυτές είναι συντριπτικές θα έλεγα όσον αφορά το περιβάλλον της προηγούμενης διαχείρισης. Ταυτόχρονα όμως είναι και πάρα πολύ απαιτητικές. Το να πετύχουμε αγαπητέ κ. Υπουργέ από το 90% της ταφής του 2015, να πάμε στο 30% δεν είναι παιχνιδάκι, είναι ίσως πολύ μεγαλύτερο και από την έξοδο από το Μνημόνιο και από την Τρόικα που έχουμε βάλει εμείς ως στόχο και με τη στήριξη του λαού θα το καταφέρουμε. Γι’ αυτό νομίζω και επικροτώ την ανακοίνωση που έκανε η Πρόεδρος της Επιτροπής, όσον αφορά τα θέματα καινοτομίας και έρευνας, την κοινή αν θέλετε λειτουργία των δύο Επιτροπών ή εν πάση περιπτώσει την ανταλλαγή εμπειριών, θεωρώ ότι η καινοτομία και η επιστήμη έχει πάρα πολλά να δώσει στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων.
Η χώρα μας έχει μείνει υπερβολικά πίσω και γι’ αυτό έχουμε ένα σημαντικό έλλειμμα αξιοπιστίας και από την κοινωνία και από την επιστημονική κοινότητα, η γνώση δεν αξιοποιείται και εγώ θα ήθελα να πω ότι αγαπητέ Υπουργέ, ότι πρέπει να βρούμε παραδείγματα επιτυχίας των στόχων που θέτετε στον εθνικό σχεδιασμό είτε είναι κοινωνικά πειράματα είτε είναι τεχνολογικά πειράματα, παρότι και εγώ θα έλεγα ότι προσωπικά θα πρότεινα να έχουμε μια πιο λελογισμένη στόχευση στο 2020. Οραματικά συμφωνώ απόλυτα μαζί σας, με τη στόχευση που έχει τεθεί, γνωρίζω όμως πολύ καλά ότι τα τεχνικά και κοινωνικά εργαλεία για 40% ανακύκλωση οργανικού στην πηγή ή για 85% ανακύκλωσης συσκευασιών, δεν είναι διαθέσιμα σε επίπεδο Ε.Ε., ιδιαίτερα σε επίπεδο χώρας, όμως νομίζω ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη διαθέσιμη γνώση. Συμφωνώ όμως απολύτως ότι η στόχευση μας πρέπει να είναι προς μια κοινωνία μηδενικών αποβλήτων και σε μια κοινωνία ανακύκλωσης.
Ποια ήταν όμως η κατάσταση σχεδιασμού και πολιτικής στερεών αποβλήτων στη χώρα μέχρι τώρα; Δυστυχώς αγαπητοί συνάδελφοι είμαι σε μια περιοχή η οποία έζησε, ο εθνικός σχεδιασμός του 2000 να γίνει Υπουργική Απόφαση χωρίς να το καταλάβει κανένας και μάλιστα εκείνος ο εθνικός σχεδιασμός, μας είχε κάνει φοβερή εντύπωση, ονόμαζε τους «Ταγαράδες» ΧΥΤΑ και το 2008 οι «Ταγαράδες» κάηκαν και καιγόντουσαν για δεκαπέντε ημέρες. Νομίζω ότι δεν πρέπει να ξαναγυρίσουμε σε κάτι τέτοιο, όμως, είναι γεγονός ότι υπήρξε ένας λανθασμένος προσανατολισμός σε έργα χωματουργικά, εξαιτίας της συγγένειας αν θέλετε των δημοσίων έργων με το περιβάλλον εκείνα τα χρόνια. Η ανάγνωση ότι τα απορρίμματα ίσον ΧΥΤΑ είναι λανθασμένη και υπήρξε ένας μαξιμαλισμός σε έργα, τα οποία εξυπηρετούσαν εργολήπτες δημοσίων έργων, που εάν θέλετε λειτουργούσαν στα πλαίσια των Υπουργείων και στα πλαίσια της οικονομίας αυτού του τομέα.
Τελικά οι εργολήπτες του δημοσίων έργων ζήτησαν και διεκδίκησαν και τη λειτουργία των έργων, στερώντας εάν θέλετε και αυτό το κομμάτι και τελικά είχαμε την ανάθεση του οράματος του στερεών αποβλήτων στα ΣΔΙΤ, μάλλον τη δημιουργία του οράματος των ΣΔΙΤ. Δεν έγινε όμως τίποτα στον τομέα αυτό, εγώ θέλω να καλωσορίσω την τοποθέτηση του κ. Καλαφάτη, είμαστε και γείτονες εξάλλου πολιτικά στη Θεσσαλονίκη, ότι δεν αμφισβητείτε ο Δημόσιος Συνταγματικά κατοχυρωμένος χαρακτήρας διαχείρισης στερεών αποβλήτων, διότι τα ΣΔΙΤ είναι γεγονός ότι αμφισβητούσαν αυτό το χαρακτήρα, εφόσον έδιναν την ιδιοκτησία των μονάδων, αλλά και τους όρους διαχείρισης στον ιδιωτικό τομέα. Όμως για να είμαστε λίγο ξεκάθαροι, νομίζω ότι θα πρέπει να συζητήσουμε εδώ ένα σημαντικό θέμα, το τι σημαίνει δημόσια διαχείριση αποβλήτων.
Κατά την άποψή μου δημόσια διαχείριση αποβλήτων σημαίνει να έχει ουσιαστικά τη δυνατότητα ο δημόσιος χώρος και η κοινωνία να αποφασίζει και να ελέγχει. Ξέρετε, το στερεότυπο του ποιος έχει ιδιοκτησίας τα μέσα παραγωγής δεν λύνει το πρόβλημα, εάν η κοινωνία δεν γνωρίζει, δεν αποφασίζει και δεν επιλεγεί. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι εάν θέλετε για το αν υπάρχουν μικροί επαγγελματίες για παράδειγμα στη διαχείριση χαρτιού, που προφανώς θα υπάρχουν, το ζήτημα είναι εάν η κοινωνία και ιδιαίτερα η Αυτοδιοίκηση που έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα, θα έχει τη δυνατότητα να αποφασίσει και για τις τιμές, και για τις μεθόδους και για το οποιοδήποτε κατώφλι εάν θέλετε βιωσιμότητας μονάδων και μπορεί με δική της απόφαση να βρίσκει τις κατάλληλες ισορροπίες και την αξιοποίηση και των επαγγελματιών.
Γιατί δεν θα κλείσουν και όλες οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και όλοι οι επαγγελματίες οι οποίοι λειτουργούν, όμως αυτό δεν έκανε τα ΣΔΙΤ, τα ΣΔΙΤ ήταν κάτι διαφορετικό. Ήταν χρήση μόνο δημοσίων πόρων, μόχλευση δημοσίων επενδύσεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με εγγύηση του κράτους, με ιδιωτική ιδιοκτησία και με επεξεργασία αποβλήτων, δυστυχώς για τα τουλάχιστον πρώτα σχέδια που είχατε εγκρίνει στην προηγούμενη Κυβέρνηση, σε αντίθεση με την οδηγία του 2008/98, δηλαδή, με υπερβαίνοντας κατά πολύ το 50% του ορίου που έθετε η Ευρωπαϊκή Οδηγία. Τώρα είναι πάρα πολλά αυτά τα οποία έχουμε να πούμε, συγνώμη, κυρία Πρόεδρε, το βασικό όμως το οποίο πρέπει να συζητήσουμε είναι το θέμα για το εάν η Ελλάδα πρέπει να προσεγγίσει αποτελεσματικά την κοινωνία μηδενικών αποβλήτων, σε επίπεδο αποδοτικότητας πόρων και κυκλικής οικονομίας.
Οι αναφορές του σχεδίου υπάρχουν, τα εργαλεία δεν υπάρχουν ακόμα, σε αυτά θα πρέπει να συζητήσουμε πάρα πολύ και για πολύ καιρό όλοι μας και είναι κατανοητό το να μην υπάρχουν, δεν αποτελεί κριτική αρνητική αυτό, είναι ίσως η προτροπή του ποια πρέπει να είναι η επόμενη μέρα.
Επιτρέψτε μου να πω ότι το σχέδιο είναι πολύ πιο σημαντικό ή ισοδύναμο εάν θέλετε από αυτόν τον σχεδιασμό και πρέπει να συζητήσουμε για τα συγκεκριμένα εργαλεία που έχουμε για την πρόληψη και μείωση αποβλήτων, όπως επίσης και η δυνατότητα αξιοποίησης των βιομηχανικών και των γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων και στα περιφερειακά σχέδια και στην εξασφάλιση βιωσιμότητας των οποιονδήποτε μονάδων και δραστηριοτήτων στην διαχείριση των αποβλήτων, είναι πάρα πολύ σημαντικό και δεν πρέπει να το αμελήσουμε.
Δεν ξέρω αν προλαβαίνουμε να το απαντήσουμε όμως. Για αυτό θα έλεγα ότι εμένα μου δημιουργεί ερωτήματα η παράγραφος που υπάρχει μέσα για την δημιουργία χώρου Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων σε κάθε ΒΙΟΠΑ, νομίζω ότι δεν μπορεί εύκολα με βάση την χρήση γης κάτι τέτοιο να υλοποιηθεί και με βάση και την διαθεσιμότητα χώρου, πρέπει να το δούμε.
Αντιθέτως, νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό στο αναπτυξιακό, στο ΕΣΠΑ αλλά και στα περιφερειακά σχέδια, να υπάρχει περιθώριο, δεν μπορώ να πω υποχρέωση, να υπάρχουν συνεπεξεργασίες με βιομηχανικά και γεωργοκτηνοτροφικά, που εξάλλου είναι τριπλάσια από τα αστικά, για να έχουμε και βελτίωση της αποδοτικότητας των μονάδων που θα έχουμε αναγκαστικά σε επίπεδο επεξεργασίας.
Το θέμα των στόχων το οποίο έθεσα στην αρχή, που είπα ότι διαφωνώ ως φιλοσοφία, γιατί με ανησυχεί ως στόχευση. Γιατί εάν έχουμε ένα πενήντα τοις εκατό ανακύκλωση στην πηγή του οποίου θέτετε και ένα περίπου είκοσι τοις εκατό ανάκτηση υλικών από τις μονάδες επεξεργασίας στα οργανικά και στα πρωτογενή υλικά ανακύκλωσης, τότε αναιρείται η δυνατότητα ή η αναγκαιότητα να σχεδιάσουμε μονάδες επεξεργασίας για το υπόλοιπο πενήντα τοις εκατό.
Αυτό μπορεί να καθυστερήσει στα περιφερειακά σχέδια μονάδες που μπορεί να είναι αναγκαίες και να χάσουμε το τραίνο. Αυτός είναι ο φόβος, όχι ο στόχος. Ο στόχος είναι σωστός.
Πρέπει λοιπόν να βρούμε έναν τρόπο ισορροπίας στους στόχους, ώστε να υπάρχει στα περιφερειακά σχέδια και η δυνατότητα να έχουμε και τις οικονομίες κλίμακος για μονάδες που θα εξυπηρετούν το υπόλοιπο πενήντα τοις εκατό.
Και εδώ μπαίνει το ερώτημα. Ποιος μπορεί να έχει την αποτελεσματική σχεδίαση και υλοποίηση του σχεδίου. Είναι προφανές ότι μιλάμε για την Αυτοδιοίκηση.
Το ερώτημα όμως είναι, εμείς θα το συζητήσουμε και εδώ στην Επιτροπή μαζί τους, υπάρχει πολιτική ωριμότητα και κοινωνική ωριμότητα, ώστε η Αυτοδιοίκηση να υλοποιήσει αυτό το σχέδιο.
Διότι σε επίπεδο πολιτικής βούλησης εκτιμώ ότι υπάρχει από την πλευρά του Υπουργείου.
Πρέπει για να υλοποιηθεί, γιατί θέλουμε να υλοποιηθεί αυτό το σχέδιο, να επιλεγούν τα μέτρα αυτά, ώστε μαζί με την Αυτοδιοίκηση να γίνουμε ικανοί όλοι να το υλοποιήσουμε.
Βέβαια, ένα πιο φιλόδοξο και αναγκαίο κοινωνικά, και περιβαλλοντικά στόχο που θέτει ο σχεδιασμός, για να τον υλοποιήσει ο αυτοδιοικητικός μας εαυτός. Επιτρέψτε μου διότι εγώ είμαι και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της ΚΕΔΕ και να μιλάω και για τους δύο ρόλους.
Θα πρέπει να μπορεί να έχει αποτελεσματικά πολιτικά εργαλεία που έχουν δημοκρατική και κοινωνική νομιμοποίηση στο επίπεδο της περιφέρειας.
Δηλαδή, έχουμε έναν πολύ σημαντικό εθνικό στόχο και το ερώτημα είναι ποιος τον κάνει πράξη στην Αυτοδιοίκηση. Ποιος σχεδιάζει αποτελεσματικά και δημιουργεί την βαθμίδα των έργων, την βαθμίδα των κοινωνικών εργαλείων, την πυραμίδα αλλά και την τιμολογιακή πολιτική που οδηγεί και εμψυχώνει προς αυτήν την κατεύθυνση. Όλα μαζί πρέπει να γίνονται.
Εδώ λοιπόν υπάρχει ένα ερώτημα. Εάν έχουμε φορείς και σε ποιο επίπεδο γεωγραφικής εμβέλειας, ικανούς να έχουν αυτό το στιβαρό πολιτικό και αναπτυξιακό εργαλείο και περιβαλλοντικό στα χέρια τους, όπως είναι ο περιφερειακός σχεδιασμός.
Και εδώ μπαίνουν και κάποια ερωτήματα, όπως ποια μπορεί να είναι η αλληλουχία η χρονική το τάιμινγκ των περιφερειακών σχεδιασμών και των τοπικών σχεδιασμών.
Θεωρώ υποχρεωτικό και απαραίτητο να είναι υποχρεωμένοι οι Δήμοι να έχουν τοπικό σχέδιο. Είχε μπει στην πολιτική ατζέντα και του Τεχνικού Επιμελητηρίου που ήμουν στα προηγούμενα χρόνια ως υποχρεωτικό. Όμως πρέπει, ίσως, κάποιος να δώσει στα τοπικά σχέδια τις βασικές ροές υλικών και τις συγγένειες της οικονομίας, ώστε να είναι αποτελεσματικά
Πρέπει λοιπόν να υπάρχει μία πρόβλεψη αλληλοτροφοδότησης περιφερειακού και τοπικού. Δεν μπορεί να είναι ξένα και δεν μπορεί να είναι και μακριά το ένα από το άλλο.
Άρα θα πρέπει να σκεφτούμε αυτό το επόμενο διάστημα των τριών τεσσάρων μηνών, πως θα αλληλοτροφοδοτηθούν αυτά τα επίπεδα, ώστε να είναι αποτελεσματικά και να προλάβουμε. Γιατί έχουμε ένα βασικό, μεγάλο πρόβλημα χρόνου, το τάιμινγκ. Δηλαδή, εγώ εκτιμώ ότι, καλά κάνετε και κάνετε αυτήν την τομή τώρα, γιατί πρέπει να γίνει κάποια στιγμή αυτή η τομή, όμως πρέπει να βοηθήσουμε και με διοικητικά εάν θέλετε μέτρα και με πολιτικά στην Αυτοδιοίκηση για να είναι αποτελεσματικό.
Εδώ λοιπόν, καταλαβαίνω ότι η πολυδιάσπαση των φορέων διαχείρισης δεν μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματικότητα του σχεδίου, γιατί ο καθένας θα λέει πάρτο εσύ, κανένας δηλαδή κανείς δεν θα το θέλει στην αυλή του και κανείς δεν θα μπορεί να εφαρμόσει μια αποτελεσματική οικονομική πολιτική και ένα σχέδιο διαχείρισης. Αλλά αυτό είναι κάτι που θα συζητήσουμε.
Και εδώ νομίζω ότι μπαίνει και ένα ερώτημα σχετικά με τους βαθμούς ελευθερίας, το οποίο ανέφερε ο κύριος Υπουργός. Από την μία μεριά το σχέδιο μας μιλά, εάν δεν κάνω λάθος κύριε Υπουργέ, για επτά με οκτώ κάδους σε κάθε περιοχή. Τέσσερα ρεύματα ανακύκλωσης, ρεύμα επί κινδύνου στην πόλη, συν ότι άλλο προκύψει.
Από την άλλη μεριά λέμε για βαθμούς ελευθερίας.
Νομίζω ότι πρέπει να βρούμε μία χρυσή τομή στο θέμα αυτό. Είναι προφανές ότι σε κάποιες πόλεις και οικονομικά και λειτουργικά αλλά και στα χωριά μας δεν μπορούμε να βάλουμε οκτώ κάδους. Όμως πρέπει να υποχρεώσουμε, με την καλή έννοια, να υπάρχουν σχέδια ώστε να έχουμε ροές υλικών στο τέλος. Με την καλλίτερη δυνατή αποτελεσματικότητα που προβλέπεται. Τον βαθμό ελευθερίας που είπατε έτσι και αλλιώς εσείς.
Άρα χρειάζεται και εδώ να βρούμε, ίσως και να δώσουμε την δυνατότητα στους Δήμους να σχεδιάζουν, ώστε να έχουμε αυτές τις ροές υλικών διακριτά στο τέλος, εννοώ στην περίμετρο του Δήμου, είτε είναι από ΚΔΑ είτε είναι από μεικτή ή από χωριστή συλλογή είτε είναι από σακούλα και όχι από κάδο, γιατί υπάρχουν και αυτά τα μοντέλα στο εξωτερικό.
Δηλαδή υπάρχουν π.χ. ολόκληρες πόλεις στην Ολλανδία που κάθε πρωί βγάζουν τσάντες με διαφορετικό υλικό στην πόρτα.
Και να δούμε και τα κοινωνικά εργαλεία και τα δημοτικά εργαλεία πως μπορούν να ανταποκριθούν. Είναι ξεκάθαρο ότι χρειαζόμαστε σημαντική δυνατότητα οριοθέτησης των αρμοδιοτήτων και των βαθμών ελευθερίας. Να σας πω ένα παράδειγμα πρακτικό. Κανένας Δήμος δεν μπορεί να κάνει σήμερα μόνος του μεταφόρτωση και κομποστοποίηση γιατί είναι αρμοδιότητες των Περιφερειών
Ταυτόχρονα όπως καταλαβαίνετε δεν μπορεί να κάνει και ο καθένας ότι θέλει γιατί δεν θα υπάρχει περιφερειακό σχέδιο από την άλλη μεριά. Αλλά πρέπει να βρούμε μία λύση. Ταυτόχρονα οι περιφερειακοί σταθμοί όταν απέχουν 250 χιλιόμετρα από έναν ΧΥΤΑ δεν μπορούν να τον διοικήσουν αποτελεσματικά πρώτα από όλα γιατί απαγορεύονται οι προμήθειες σε επίπεδο …….. και πρέπει να γίνονται προμήθειες σε επίπεδο καυσίμων σε επίπεδο περιφέρειας. Φανταστείτε πόσο δυσλειτουργικό είναι. Πρέπει λοιπόν να συζητήσουμε και για τις μορφές διοίκησης των αποβλήτων και να βρούμε και μία δυνατότητα αποκεντρωμένης διαχείρισης στο δημοτικό πλαίσιο και χωρίς να αλλοιώνουμε και τον δημόσιο χαρακτήρα.
Εδώ μπαίνει και ένα ερώτημα. Δημόσιος χαρακτήρας είναι ο τίτλος ΛΠΔΔ. Όχι, δεν είναι αυτός δημόσιος χαρακτήρας.
Εδώ λοιπόν ίσως θα πρέπει να ζητήσουμε συνεργασία με την αυτοδιοίκηση με την πιθανότητα να πάρει μία άλλη μορφή.
Θεωρώ ότι και το μοντέλο των ΔΕΕΔΙΑ που είναι Δημοσίου Δικαίου είναι ένα ενδιαφέρον μοντέλο αλλά και ανώνυμες εταιρείες της Αυτοδιοίκησης είναι ένα ενδιαφέρων επίσης είναι μοντέλο και πρέπει να βρούμε τι μας βοηθά και τι μας δημιουργεί προβλήματα. Τέλος θα ήθελα να κλείσω χωρίς να τα έχω αναφέρει όλα, με το ζήτημα συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και την ανακύκλωση.
Αγαπητοί συνάδελφοι, έχουμε συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης τα οποία δεν έχουν δημόσιο έλεγχο ούτε και κοινωνικό. Νομίζω ότι από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε. Όταν έχουμε οργανισμό ανακύκλωσης που έχει την δυνατότητα να ελέγξει όλη την διαχείριση των τελών ανακύκλωσης και σε όλα τα είδη. Δεν αναφέρομαι μόνο στην συσκευασία.
Νομίζω ότι αυτό που πρέπει να αποφασίσουμε εφόσον ήμαστε υπέρ της Δημόσιας Διαχείρισης είναι να υπάρχει Δημόσιος Έλεγχος. Και το δεύτερο που θέλω να πω είναι, όταν η Αυτοδιοίκηση έχει 30 με 35% στο μετοχικό κεφάλαιο της ανακύκλωσης και ταυτόχρονα να έχει 3 μέλη στα 9 εάν δεν κάνω λάθος στο διοικητικό συμβούλιο αλλά δεν απολογείται στον κοινωνικό της πολιτικό χώρο τι γίνεται με την ανακύκλωση και παραμένει στην τακτοποίηση και στην επίλυση μικροπροβλημάτων, δώσε μου κράτος, δώσε μου απορριμματοφόρα, νομίζω λείπει ο έλεγχος του δημοσίου από το κράτος και του κοινωνικού από την Αυτοδιοίκηση είναι επόμενο να προσπαθούμε να ανακαλύψουμε ξανά τον τροχό. Εγώ λέω να πάμε πού πιο απλά. Ας εφαρμόσουμε τον δημόσιο κοινωνικό έλεγχο σε όλα τα επίπεδα εναλλακτικής διαχείρισης, ώστε να πηγαίνουν πραγματικά οι πόροι στην Αυτοδιοίκηση και νομίζω ότι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Θα έχουμε συζήτηση και με τους φορείς, θα δώσουμε και στο Υπουργείο περαιτέρω προτάσεις και στον κύριο Γενικό Γραμματέα και ελπίζω να έχουμε το καλλίτερο αποτέλεσμα με την σύνθεση.
